"Nếu nó có vẻ quá tốt đến mức khó tin là thật..."Nó thường xảy ra vào đêm khuya, trong suốt những lần chúng ta không ngủ được. Sau khi đã đếm ngược, đếm xuôi, đếm các vết ố trên trần nhà, và nghĩ đến tất cả những việc cần phải làm vào ngày mai, chúng ta vẫn phải chịu thua một thực tế là giấc ngủ vẫn không đến sớm. Chúng ta rời khỏi giường, đi thẳng đến chỗ tủ lạnh để lấy một ít đồ ăn vặt, và sau đó bật máy thu hình. Dưới ánh sáng của màn hình, ánh sáng duy nhất trong phòng, chúng ta quét rất nhiều kênh để tìm được một kênh thú vị, đó là kênh quảng cáo thương mại. Ở đó, vào giữa đêm, chúng ta nghe một người nào đó đang hứa sẽ làm cho chúng ta giàu có bằng kế hoạch kiếm tiền đã được chứng minh của anh ta. Anh ta chào hàng. Anh ta bán hàng. Anh ta thuyết phục chúng ta rằng, chúng ta chỉ cần một cuộc điện thoại là thành công. Vài ngày sau, Công ty UPS1 đã đem lại trước cửa nhà chúng ta một gói hàng.

Chúng ta tự nhủ rằng, chúng ta đã bị tóm vào lúc yếu lòng. Chúng ta cũng tự nhủ rằng, sẽ tốt hơn nếu những người khác không biết rằng chúng ta đã mua "một lời chào hàng".

Tôi cố ý sử dụng đại từ số nhiều bởi vì nhiều người trong chúng ta đã mua những trò gian lận này ít nhất một lần. Những người sáng tạo ra kênh quảng cáo truyền hình là những người rất thông minh. Họ biết chúng ta muốn những gì: muốn mảnh mai (mà không phải làm việc chăm chỉ) để trông thật tuyệt vời, muốn có làn da đẹp, và hầu hết tất cả chúng ta đều muốn trở nên giàu có. Vì vậy, họ cho chúng ta "một lời chào hàng" và bán cho chúng ta một lời hứa.

Tôi muốn tập trung vào bài học về làm giàu của vua Solomon. Bạn có thể biết được tôi sẽ bắt đầu từ đâu. Những người đề xướng việc làm giàu nhanh thường tô điểm cho việc làm giàu để nó trông thật tốt đẹp và... dễ dàng. Chỉ cần làm theo một số bước đơn giản là bạn sẽ có thể có tất cả: những chiếc xe lạ mắt, ngôi nhà to, thuyền buồm tráng lệ đậu tại bến tàu tư nhân của bạn. Ai lại không muốn có tất cả những thứ đó cơ chứ?

Có ai sẽ thực sự kiếm được tiền bằng cách này không? Có đấy, đó là anh chàng đã bán cho bạn ý tưởng "kỳ diệu" kia. Có ai nữa không? Theo tôi đoán thì không. Xin lỗi nhé. Bạn thấy đấy, nếu nó dễ dàng thì tất mọi người đều đã nằm trên đống tiền rồi.

Vua Solomon đã nói: "Người trồng cấy trên đồng ruộng của mình sẽ có dư thừa thức ăn, nhưng người theo đuổi mộng tưởng sẽ dần dần trở nên đói nghèo." (Cách ngôn 28:19).

Tại sao một số bài học chúng ta có thể học được rất nhanh, còn những bài học khác lại mất quá nhiều thời gian mới hiểu được? Như một đứa trẻ, đã có lần bạn chạm tay vào bếp lò nóng; thế là đủ, bạn đã học xong bài học đó. Tay của bạn bị bỏng, thế đấy. Hầu hết chúng ta đều khó tin khi một vị bô lão nói, "Nếu nó có vẻ quá tốt đến mức khó tin là thật, thì có lẽ nó là sự thật." Nếu chúng ta không cẩn thận, chúng ta sẽ bị buộc phải học đi học lại bài học đó. Tại sao chúng ta lại tin vào những người bán những thứ như vậy? Dường như họ rất "chân thành", và chúng ta khó có thể tin rằng họ đang đánh lừa chúng ta, cốt chỉ để tiền chảy vào túi của riêng họ?

Mong muốn những điều tốt đẹp là điều rất bình thường. Cũng dễ hiểu rằng chúng ta sẽ làm theo những người mà chúng ta đã được nghe nói là đã đạt được những điều mà chúng ta mong muốn. Điều then chốt ở đây là phát triển nhận thức.

NHẬN THỨC RÕ RÀNG

Người Trung Quốc nổi tiếng với câu nói: Càng già càng thân. Khi vợ chồng tôi đi du lịch ở Bắc Kinh, chúng tôi thường nhìn thấy những người trẻ tuổi đi mô-tô có đèo thêm một người lớn tuổi ngồi trên một cái yên tạm thời đằng sau chỗ ngồi của họ. Sự tôn kính người già như vậy thật cảm động và cao thượng, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội của chúng ta đang có xu hướng loại bỏ những người cao tuổi.

Làm thế nào mà những người già có được sự khôn ngoan chỉ bằng cách đơn giản là sống lâu? Theo quan điểm của tôi, sống lâu cho phép chúng ta nắm lấy lợi thế là có đủ thời gian, để cuối cùng chúng ta học được cách phân biệt rõ giữa những điều quá tốt đến mức khó có thể tin là sự thật và những điều mang lại lợi nhuận đích thực.

Hãy nghe lại lời dạy của Solomon. "Một người tuềnh toàng thường tin vào bất cứ điều gì, nhưng một người thận trọng thường suy nghĩ trong mỗi bước đi của anh ta." (Cách ngôn 14:15).

Khi chúng ta bước vào lĩnh vực đầu tư "chuyên nghiệp", chúng ta cần phải khoác cái áo giáp thận trọng và sáng suốt. Tôi đã viết rất nhiều về lĩnh vực môi giới đầu tư dựa trên tiền hoa hồng trong cuốn sách trước đây của tôi, cuốn Vạch trần những thủ đoạn đầu cơ kích giá ở Phố Wall. Tôi nghĩ rằng một vài điều chúng ta đề cập ở đây có thể sẽ làm sáng tỏ những sai lầm trong đầu tư.

Không khác gì những người sáng tạo ra quảng cáo thương mại trên truyền hình, nhưng những người ngồi ở vị trí cao trong các công ty môi giới đầu tư cũng là những người rất thông minh. Họ làm việc với các chuyên gia quảng cáo để sáng tạo ra những quảng cáo thương mại và các hình thức quảng cáo miêu tả hai cảm xúc dường như bao trùm tất cả những cảm xúc khác: lo sợ và tham lam.

Chúng ta lo sẽ mắc những lỗi liên quan đến những mục tiêu quan trọng như mục tiêu nghỉ hưu của chúng ta. Chúng ta lo sợ rằng làm việc cả đời mà chỉ để ra được quá ít tiền để tiếp tục sinh sống. Chúng ta lo sợ rằng lượng thông tin đầu tư ngồn ngộn kia là quá lớn, lớn đến nỗi chúng ta khó có thể hiểu được.

Ở mặt bên kia của đồng tiền cảm xúc, những gì chúng ta mong muốn đều tương đối đơn giản. Tất cả các nhà quảng cáo đều biết rằng, sau một đời làm việc vất vả thì nghỉ hưu ở ngôi nhà bên bờ biển hay tham gia câu lạc bộ chơi golf thực sự là hấp dẫn. Nhảy múa với người bạn đời của chúng ta sau một bữa ăn tối ngon lành, và tay trong tay đi dạo dọc theo sàn gỗ tếch của một con tàu du lịch sang trọng có một sức hấp dẫn nhất định.

Các công ty môi giới, với sự hỗ trợ của các đối tác quảng cáo của họ, dẫn dắt chúng ta đến chỗ tin rằng với sự giúp đỡ của họ chúng ta có thể có được những thứ này và tránh được mọi chướng ngại vật trên con đường chúng ta đang đi. Một khi họ đã tạo ra được một kết nối giữa hy vọng và ước mơ của chúng ta, ràng buộc chúng ta với niềm tin rằng họ có thể giúp đỡ chúng ta, thì chúng ta đã trở thành con cừu được dẫn tới đồng cỏ, nhưng cũng có thể là đến lò sát sinh.

Có quá nhiều người trong chúng ta coi người Mỹ là những người luôn chạy theo đồng tiền. Đây là một sự phỉ báng tàn nhẫn, ngay cả khi chính người Mỹ bộp chộp nói ra điều này.

- ALBERT EINSTEIN,

nhà vật lí

Một khi quan hệ tình cảm đã được củng cố, những nhà tài chính chói sáng ấy sẽ bày sản phẩm của họ ra - những cơ hội đầu tư - và họ tin chắc là chúng ta sẽ mua. Tại sao chúng ta lại không mua cơ chứ? Chúng ta tin tưởng họ cơ mà.

Việc tạo ra các sản phẩm đầu tư liên quan chặt chẽ đến hai cảm xúc lo sợ và tham lam, đã làm cho chúng ta choáng ngợp trước những cánh cửa được đánh bóng lộn của chúng ngay từ cái nhìn đầu tiên. Đó cũng chính là những cảm xúc được đan cài một cách thông minh thông qua những ý tưởng đầu tư này. Bạn có để ý gì khi người môi giới của bạn gọi đến báo có một ý tưởng đầu tư có vẻ cực kỳ hoàn hảo trên thị trường hiện nay không?

Hãy lưu ý rằng, thật dễ dàng nhận ra điều này trong ví dụ sau đây.

Frank D. là một nhà đầu tư đang tìm kiếm sự tăng trưởng danh mục đầu tư cho chương trình hưu trí được mong đợi rất nhiều của ông trong 5 năm tới. Ông cảm thấy có một áp lực là làm tăng số tiền tiết kiệm để nghỉ hưu của mình lên càng nhiều càng tốt, bởi vì khi ông đã nghỉ hưu, ông không có dự định tái gia nhập lực lượng lao động nữa. Ông đã đến đó, đã làm điều đó, và bây giờ là lúc để bắt đầu gặt hái lợi nhuận của cả một đời làm việc.

Trong vài năm qua, thị trường đã rất tốt. Danh mục đầu tư của Frank gia tăng tốt đẹp, nhưng gần đây mọi thứ đã bắt đầu lên lên xuống xuống. Frank đọc trên báo chí về những khó khăn trên thị trường nhà ở. Bình luận viên thời sự hàng đêm trên truyền hình đang nói về con số thất nghiệp cao hơn và có thể nền kinh tế sẽ tụt dốc. Ông nghe trong các buổi mạn đàm trên đài phát thanh người ta phun ra những thuật ngữ như GDP (tổng sản phẩm trong nước), CPI (chỉ số giá tiêu dùng), GNP (tổng sản phẩm quốc dân), ISM (khảo sát về việc sản xuất và đơn đặt hàng của các nhà máy), và những con số khác mà ông không hiểu.

Frank không hiểu chắc chắn lắm về ý nghĩa của chúng, nhưng ông chắc rằng nó không có vẻ tốt đẹp cho kế hoạch nghỉ hưu của ông. Ông gọi điện cho người môi giới của mình để mong có được một số hiểu biết - người này chắc chắn sẽ cung cấp thông tin - ngay cả khi anh ta không biết về tình trạng của Frank. Người môi giới hứa hẹn sẽ thay mặt Frank nghiên cứu một chút và gọi lại cho ông vào ngày mai. Điều này có vẻ tốt với Frank. Có ai đó đang giải quyết vấn đề này cho ông. Ông đi đến doanh nghiệp của anh ta và được biết rằng có một "chuyên gia" đang nghiên cứu vấn đề này, chỉ để phục vụ ông thôi.

Điện thoại của Frank đổ chuông lúc 9 giờ sáng hôm sau, và người môi giới của ông nói rằng anh ta đã khám phá ra "chương trình đầu tư đúng đắn để đáp ứng nhu cầu của ông." Người môi giới đề nghị về một khoản đầu tư sẽ mang lại cho Frank lợi nhuận lớn nếu thị trường lên và sẽ bảo vệ được 100% số tiền của Frank khi thị trường xuống. Chương trình đầu tư này cũng chỉ kéo dài 5 năm, nó phù hợp với thời gian Frank dự kiến sẽ nghỉ hưu. Thật là một sự trùng hợp.

Với mô tả ngắn gọn đó, anh ta nói, "Hãy tham gia chương trình này đi." Người môi giới lập kế hoạch mua bán - sau đó tính toán số hoa hồng anh ta kiếm được.

Frank đã làm bài tập ở nhà của mình chưa? Ông có dành thời gian để tìm hiểu những rủi ro và lệ phí liên quan tới chương trình đầu tư "quá tốt đến mức khó tin là thật" này không? Ông có hỏi: "Có sự ràng buộc nào không" chưa?

Xin đừng hiểu sai ý tôi. Vụ đầu tư này có thể là tốt cho Frank. Vấn đề là, ông ấy đã không làm bài tập ở nhà của mình. Ông vừa nghe thấy có cái gì đó có vẻ tốt đã nhảy cẫng lên. Có phải đó là cách mà vua Solomon đã làm không?

Ngành đầu tư rất to lớn. Chúng ta đang nói về nhiều nghìn tỷ đôla. Nơi đó đầy rẫy những người bán hàng có tay nghề cao, thường được gọi là các cố vấn. Đại đa số các cố vấn này được trả tiền hoa hồng. Những đồng tiền hoa hồng được tạo ra bằng cách bán các sản phẩm đầu tư cho những người tiêu dùng như bạn. Những "người tiêu dùng" là các nhà đầu tư.

Khi lựa chọn sản phẩm đầu tư, bạn phải làm bài tập ở nhà của bạn đã. Hãy lựa chọn một cách khôn ngoan, nhất là khi lựa chọn một cố vấn, vì khi một khoản đầu tư được khuyến nghị, không có nghĩa nó là lựa chọn tốt nhất cho bạn. Một trong những điều cần nhớ khi đánh giá những khuyến nghị như vậy là: không có vụ đầu tư nào hoàn hảo, cho dù sản phẩm đó được thiết kế hấp dẫn như thế nào. Thật ra, đầu tư là một công việc khó khăn.

Hãy nhớ rằng, nếu nó dễ dàng thì tất cả mọi người sẽ đều đầu tư.

Tôi muốn khuyến khích bạn "hãy gác lại" cho đến khi bạn đã phát triển được khả năng nhận diện được những lời hứa giả dối, cho đến khi bạn chắc chắn rằng bạn có thể phát hiện được những phương cách mua bán giả dối. Hãy thận trọng trước khi đưa ra quyết định. Thật ngạc nhiên là, một tình trạng hoặc một vụ mua bán có thể trở nên khác đi chỉ sau một hoặc hai đêm ngủ ngon.

Vua Solomon có thêm lời khuyên cho chúng ta: "Người vội vã làm giàu thường có một cái nhìn mù quáng để tính tới việc anh ta sẽ bị đi tới chỗ nghèo đói, và cho rằng sự nghèo đói sẽ không đến với anh ta." (Cách ngôn 28:22).

Bạn có thể tưởng tượng được có bao nhiêu người trong chúng ta đã mất bao nhiêu tiền do hưởng ứng lời lừa đảo đầy thôi thúc của những người bán hàng không? Con số này có

thể lên đến hàng tỷ. Bọn họ đã nói với chúng ta rằng, cơ hội này phải được quyết định ngay BÂY GIỜ. "Cơ hội cả một đời này sẽ tuột mất vào ngày mai đấy."

Khi chúng ta xem xét những điều này với một trạng thái tâm trí thư giãn và có lý trí, chúng ta có thể tránh được điều xuẩn ngốc đó. Tuy nhiên, điều đó vẫn thường xảy ra. Có thể nó cũng đã xảy ra với bạn. Bạn có thể cảm thấy xấu hổ vì bạn đã sa ngã vì những thủ đoạn như vậy. Xin bạn đừng coi những lời nói của tôi là hạ thấp bạn nhé. Tôi là một người đồng hành của bạn. Tôi cũng đã từng mua một lời lừa đảo mà tôi cứ ngỡ rằng nó rất đúng, rất thông minh, nó là một món hời, nên đã ngã vào lòng nó với lòng tin tuyệt đối. Vì vậy, tôi không rao giảng, mà tôi chia sẻ những gì tôi đã học được với các bạn.

VUI MỘT TÍ

Nếu bạn có tiền trong túi thì bạn sẽ khôn ngoan, sẽ đẹp trai, và có thể hát hay nữa.

- Châm ngôn của người Do Thái.

Có một lần trong đời, tôi đã quyết định cải thiện vóc dáng và khả năng thể thao của tôi. Tôi dành hai giờ mỗi ngày để chạy, bơi lội, đạp xe, và tập cử tạ rất nhiều.

Tôi xem xét kỹ lưỡng tất cả mọi thức ăn đồ uống trước khi chúng được phép đi vào miệng tôi. Tôi đã trở thành một mục tiêu hoàn hảo cho MLM2, một công ty bán hàng đa cấp chuyên về - cái gì nhỉ? - "thực phẩm bổ sung được sáng chế để giúp mọi người có sức khỏe tốt hơn, tăng cường và duy trì năng lượng, và có giá trị dinh dưỡng tối đa."

Tôi đã bị thuyết phục bởi tính chính trực của cái công ty này, bởi những nghiên cứu đằng sau các sản phẩm, và bởi một thực tế rằng, chỉ cần cá nhân tôi sử dụng các sản phẩm này và chia sẻ kết quả với những người khác, các khách hàng sẽ lũ lượt kéo đến nhà tôi để đặt hàng, và họ sẽ làm cho tôi trở nên giàu có.

Hãy nhắc lại lời tôi nhé: "Nếu điều gì đó có vẻ quá tốt đến mức khó tin, thì có lẽ nó không phải là sự thật." Và, "Nếu nó dễ dàng như vậy thì tất cả mọi người đều sẽ làm điều đó."

Tôi có cần nói cho bạn biết kết quả không nhỉ? Hóa ra, tất cả chỉ là trò lừa đảo để bán hàng. Chắc chắn là, các sản phẩm này có mùi vị rất ngon, nhưng chỉ có thế thôi. Hóa ra, con người "chân thành" đã lôi kéo tôi vào tất cả những chuyện đó nguyên là một trợ lý công tố viên cấp quận, người mà hình như mỗi lần mở miệng là anh ta lại nói dối. Thu nhập của tôi đã quay về con số không, không có gì ở trước các con số 0, mà toàn số 0. Còn hơn cả xấu hổ, tôi cảm thấy bị mất hết thể diện. Khi tôi rời bỏ MLM, kẻ đã từng bảo lãnh cho tôi đã tìm cách tống tiền tôi, tìm cách làm tôi bị sa thải khỏi công việc chính, và hắn đã sách nhiễu gia đình tôi vào tất cả các giờ ban đêm. Vâng, hắn nguyên là một trợ lý công tố quận mà. Chúng tôi đã phải trình việc này lên tòa án để ngăn chặn hắn. Cách này đã có hiệu quả khi các luật sư của chúng tôi dọa sẽ đưa hắn ra tòa. Tôi đã trải qua tất cả những chuyện này hoàn toàn là do lòng tham và dục vọng của tôi, tôi đã muốn đi theo lối tắt để đến với sự giàu có.

Vâng, lòng tham là một động lực mạnh mẽ cho những quyết định ngu ngốc. Mặc dù lòng tham thuộc về một phạm trù hơi khác, nhưng có một yếu tố cần phải xem xét, đó là: khó khăn về tài chính.

SỰ CĂNG THẲNG LÀ MỘT ĐỐI TÁC TÀI CHÍNH TỆ HẠI

Với người đang ở trong tình trạng khó khăn và căng thẳng về tài chính, những lời chào hàng sẽ cực kỳ hấp dẫn, không chỉ vì nó hứa hẹn sẽ giúp anh ta một cách để làm giàu, mà còn vì dường như nó là một cách để người chết vớ được cọc. Người này muốn trả hết các khoản thanh toán và chấm dứt việc bị người thu tiền réo rắt gọi. Ở đây không nói về những ngôi nhà to, những con thuyền mới sang trọng hay những chiếc xe thể thao đắt tiền màu đỏ chói - mà nói về sự sống còn.

Ca sĩ, nhạc sĩ đã quá cố Dan Fogelberg đã mô tả những gì cảm nhận được trong tình trạng này. Trong bài hát "Việc dây dưa", ông đã viết:

Leo lên một ngọn núi trong đêm,

Một mình kẹt lại trên ghềnh đá,

Mọi nỗ lực để khỏi bị rớt xuống lại đẩy tôi ra gần mép vực hơn.

Cảm nhận những thay đổi sắp xảy ra trước mắt,

Những suy nghĩ của tôi như tiêu tan bởi sự tuyệt vọng,

Tôi cảm thấy như mình đang bơi thẳng lên từ dưới nước,

Tuyệt vọng, cố hít lấy một chút không khí.

Giống như tôi, bạn có thể thấy những lời này đầy ý nghĩa. Tôi hiểu, vì tôi đã từng như vậy.

Fogelberg tiếp tục nói về những lúc ông đã có rất nhiều, và đã có thể tích lũy được rất nhiều của cải. Cũng trong bài hát đó, ông viết:

Bao quanh mình rất nhiều của cải,

Chắc chắn rằng tôi có nhiều thứ hơn tôi cần.

Tôi không biết đó chỉ đơn giản là lòng tham

hay là tôi xứng đáng được hưởng vì đã cố gắng.

Fogelberg đã hiểu được nó. Cả hai mặt của nó. Phải mất một thời gian và sau một vài sai lầm, nhưng cuối cùng tôi cũng đã hiểu được nó.

Khi chúng ta thấy mình đang ở trong hoàn cảnh khó khăn về tài chính, chúng ta càng dễ bị mê hoặc bởi những lời hứa đầu tư và/hoặc lời hứa kinh doanh.

Chúng ta hãy cùng xem xét một "cơ hội kinh doanh" mà nhiều người đang tìm kiếm câu trả lời, bất kỳ câu trả lời nào, có xu hướng bị mắc vào. Đây là thế giới của bán hàng đa cấp (MLM). MLM đã đưa ra những lời tuyên bố về tăng trưởng tài chính, thời gian không gò bó, thu nhập tuyệt vời, được đi du lịch nhiều, và nhiều điều tốt đẹp mà cuộc sống đem lại. Cơ hội này có giống như một cơ hội nào đó mà bạn thích không? Tôi đã từng như vậy đấy. Dù thế nào thì cơ hội này cũng có vẻ quá tốt đến nỗi khó tin là thật phải không?

Năm 1979, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) đã ban hành quyết định Về Công ty Amway, chỉ ra rằng bán hàng đa cấp thực chất không bị coi là bất hợp pháp. Tuy nhiên, Ủy ban này đã tìm ra tội danh trong việc ấn định giá bán của công ty Amway (bằng cách yêu cầu các nhà phân phối "độc lập" bán với giá thấp) và tuyên bố quá phóng đại về mức thu nhập.

Một chỉ trích khác là các chương trình bán hàng đa cấp được thiết lập làm cho hầu hết các nhà phân phối bị thất bại, vì nó khích lệ họ tiếp tục tuyển dụng các nhà phân phối cấp dưới, ngay cả khi sản phẩm đã đạt đến độ bão hòa trên thị trường, do đó làm giảm sút thu nhập trung bình của mỗi nhà phân phối3.

Solomon có nói về việc này không? "Người thận trọng nhìn thấy nguy hiểm và tìm chỗ trú chân, còn người đơn giản thì cứ tiếp tục đi [theo sự nguy hiểm đó]." (Cách ngôn 22:3).

Tôi tin rằng người "đơn giản" tiếp tục đi theo nó vì anh ta muốn tin rằng có một con đường thoát ra khỏi sự rắc rối về tài chính. Một lần nữa, đa số chúng ta đều muốn tin rằng những người hứa hẹn sẽ giúp đỡ chúng ta cải thiện tình trạng tài chính của chúng ta là những người "chân thành". Thực tế là hầu hết các chương trình này đều không đem lại lợi ích tốt nhất cho bạn.

HỨA HẸN, HỨA HẸN, VÀ HỨA HẸN

Trong bài báo có tựa đề "Mười chiêu đại bịp của bán hàng đa cấp", Robert Fitzpatrick đã viết:

Thật không may, mô hình bán hàng đa cấp là một trò lừa bịp được giấu dưới những khẩu hiệu gây hiểu lầm. Việc gọi đó là một "cơ hội kinh doanh tuyệt vời" làm cho nó không có ý nghĩa gì hơn so với việc xem mua một tấm vé xổ số là một "dự án kinh doanh" và trúng xổ số là một "cơ hội thu nhập rõ ràng cho tất cả mọi người." Những tuyên bố của ngành bán hàng đa cấp về khả năng thu nhập của nhà phân phối, những lời mô tả mang tính tôn vinh mô hình kinh doanh "theo mạng lưới" của nó, và những lời tiên tri của nó về việc cung cấp sản phẩm vượt trội có giá trị trong kinh doanh cũng giống như việc nhìn thấy UFO (vật thể bay không xác định) trong lĩnh vực khoa học4.

Như trong tất cả các hệ thống bán hàng theo hình tháp, thu nhập của các nhà phân phối ở trên đỉnh và lợi nhuận của các công ty bảo trợ xuất phát từ một dòng chảy liên tục gồm các nhà đầu tư mới ở dưới đáy. Nếu xem xét theo bề ngoài về lợi nhuận của công ty và của cải của một nhóm tinh hoa ở cực đỉnh của ngành bán hàng đa cấp, thì mô hình này có vẻ khả thi đối với người không có thông tin, cũng giống như tất cả các hệ thống bán hàng theo hình tháp, trước khi chúng sụp đổ hoặc bị chính quyền truy tố.

Sự gia tăng các công ty bán hàng đa cấp là kết quả của việc bán hàng lừa đảo dựa trên tín ngưỡng văn hóa quý báu, đến nhu cầu của xã hội, cá nhân và một số xu hướng kinh tế chứ không dựa trên khả năng đáp ứng mọi nhu cầu của người tiêu dùng. Bán hàng lừa đảo được nuôi dưỡng bởi thiếu sự đánh giá hay điều tra chuyên nghiệp qua các phương tiện truyền thông uy tín. Do đó, có niềm tin phổ biến rằng, bán hàng đa cấp là sự đầu tư kinh doanh khả thi hay sự lựa chọn nghề nghiệp của gần như tất cả mọi người, và rằng tỉ lệ thành công về

tài chính ở công việc kinh doanh này có thể so sánh được hoặc tốt hơn so với công việc hoặc nghề kinh doanh khác.

Những cử tri thật sự của MLM không phải là công chúng tiêu dùng mà là các nhà đầu tư lòng đầy hy vọng. Thị trường cho các nhà đầu tư này tăng đáng kể trong thời đại chuyển dịch kinh tế, thời đại toàn cầu hóa và cắt giảm việc làm. Hứa hẹn sự giải thoát về tài chính nhanh chóng và dễ dàng, và mối liên hệ giữa sự giàu có với hạnh phúc tột đỉnh cũng được rao giảng rất nhiều tại thị trường này. Động lực của bán hàng đa cấp tập trung vào các nhà phân phối tương lai chứ không phải vào việc khuyến mại sản phẩm đối với người mua. Các sản phẩm thực sự của nó không phải là dịch vụ điện thoại đường dài, vitamin hoặc kem dưỡng da, mà là các tuyên bố về đầu tư cho các nhà phân phối được miêu tả theo kiểu lừa đảo, bằng những hình ảnh về thu nhập cao, đòi hỏi ít thời gian, vốn đầu tư nhỏ và thành công đến sớm.

Tôi không đổ lỗi cho bất kỳ người nào trở thành nạn nhân của những chương trình này. Bởi vì, sức thu hút của chúng thật mạnh mẽ. Mong muốn chính đáng nhất của chúng ta về một tình hình tài chính tốt hơn, và việc mang lại những điều tốt đẹp cho những người thân yêu của chúng ta đã khiến chúng ta trở thành mục tiêu của bất kỳ dự án kinh doanh nào.

Theo tôi, kết quả tồi tệ nhất của những cố gắng không thành nhằm cải thiện tình hình của một người nào đó chính là thiệt hại lớn về mặt cảm xúc của chúng ta. Thường thì người tham gia được bảo rằng thất bại là do lỗi của họ. Họ bị buộc tội là đã không cố gắng, không chăm chỉ. Những người tham gia thường bị bẽ bàng trong các cuộc họp về bán hàng.

VUI MỘT TÍ

Một người khôn ngoan để tiền bạc ở trong đầu chứ không để trong trái tim.

- JONATHAN SWIFT, tác gia

TRƯỚC ĐÂY, CHÚNG TA CHƯA LÀM VIỆC ĐÓ THEO CÁCH NÀY - VÌ CÓ LÝ DO CHÍNH ĐÁNG

Thực tế là, tôi lại trích dẫn Fitzpatrick một lần nữa, "Đối với đa số nhà đầu tư, hóa ra bán hàng đa cấp là một lời tuyên bố không trúng giải về tài chính. Có dưới 1% các nhà phân phối trong bán hàng đa cấp đã từng kiếm được lợi nhuận, và những người kiếm sống ổn định nhờ công việc kinh doanh này có tỉ lệ phần trăm còn nhỏ hơn thế nhiều."

Tuy vậy, đừng cảm thấy tồi tệ. Bạn không đơn độc đâu.

Bạn thấy đấy, nói tới vấn đề kiếm tiền, cho dù là qua dành dụm hay qua tìm kiếm cơ hội đầu tư, chúng ta có nhiều điều phải học hỏi, và những lời dạy thông thái của vua Solomon có thể giúp chúng ta.

Tìm cách cải thiện đời sống tài chính thì không phải là một cái tội. Cái tội là ta để lòng tham làm mờ đi khả năng phán đoán. Hay khôn ngoan, giống như Solomon dạy bảo cho Abidan.

Dấu hiệu để phân biệt một vụ đầu tư tốt có chiều hướng hơi buồn tẻ và có thể dự đoán được, nhưng có hiệu quả đáng tin cậy và đúng sự thật. Ngành đầu tư liên tục mang đến các ý tưởng đầu tư mới lạ (người ta thường gọi là ngông cuồng) vì chúng ta có xu hướng nghĩ rằng cái mới lạ là cái tốt hơn.

Hãy xem xét tất cả các mối quan hệ có nhiều hạn chế "mới" xuất hiện trên thị trường vào những năm 1980. Ôi, chúng có vẻ tốt đấy. Có bao nhiêu quan hệ trong số đó hôm nay vẫn còn tồn tại? Câu trả lời là gần như không có gì. Những điều duy nhất rơi rớt lại từ những vụ đầu tư này là các vụ kiện.

Sau đó, vào những năm 1990, ngành đầu tư tài chính đã thuyết phục chúng ta rằng, với sự ra đời của công nghệ, thế giới đã thay đổi. Các ngành tạo ra tiền của trong 100 năm nay giờ đã lỗi thời rồi. Đồng tiền thông minh đã được đầu tư gần như toàn bộ vào các cổ phiếu công nghệ.

Trong khi họ vội vàng bán cho chúng ta - và họ bán cả chúng ta nữa - các sản phẩm công nghiệp mới nhất mà chắc chắn sẽ làm cho tất cả chúng ta giàu lên, hẳn là họ quên luôn những quy tắc toán học và những nguyên tắc đầu tư đơn giản. Thường thì khi giá lên quá cao, chúng luôn có xu hướng đi xuống. Chúng ta gọi đấy là "trở về giá trung bình".

Tôi nhớ mình đã tham dự một cuộc họp có ăn tối, ở đó tôi nghe được các giám đốc điều hành ngành đầu tư nói "lần này sẽ khác," và rằng - hãy nhớ lấy - "[toán học] thống kê cũ nay đã thay đổi rồi." Họ nói rằng cách thức đầu tư cũ, cách thức của những người như Warren Buffett, bây giờ đã thủ cựu rồi và sẽ được thay thế vĩnh viễn bằng nền kinh tế "mới".

Bạn có tin đó là sự ngạo mạn không? Lần cuối cùng khi tôi kiểm tra, cổ phiếu công nghệ cao rớt xuống cực thấp bắt đầu từ tháng 3 năm 2000, và Warren Buffett - người thủ cựu già nua - hiện vẫn là một trong hai người giàu nhất thế giới. Nhiều cố vấn đầu tư ở Phố Wall rực rỡ cũng vậy. Nhưng đây là nghịch lí: Họ đã giàu sụ nhờ bán những thứ bỏ đi này.

Cuối cùng, khi tôi viết về điều này năm 2008, chúng ta đang khổ sở vì sự suy thoái hoàn toàn của các thị trường thế chấp và bất động sản. Một lần nữa, Phố Wall đã lại làm nên chuyện. Họ đóng gói và đóng gói lại các khoản thế chấp bỏ đi, mà họ biết không có cách nào để thu hồi vốn, thành các sản phẩm đầu tư ưa thích mới. Họ "mông má" lại các thứ rác rưởi đó cho khác xa hình dạng ban đầu của chúng, đến nỗi các nhà đầu tư không biết là họ đang mua cái gì nữa. Ngành này đã đi xa đến mức những thứ vô nghĩa này nhận được điểm AAA5.

Tôi có thể đảm bảo với bạn rằng, chúng ta sẽ được chứng kiến nhiều vụ kiện như thế này trong những năm tới. Khi tôi viết về chuyện này, công ty Bear Stearns không còn nữa, vì nó đã được Morgan Stanley mua lại với sự giúp đỡ của Cục Dự trữ Liên bang. Lehman Brothers mới đây đã tuyên bố phá sản, và Merrill Lynch đang trong quá trình được bán cho Ngân hàng Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, nếu chúng ta dành thời gian để học hỏi từ những sai lầm này, chúng ta có thể tìm được những điều quý giá trong sự khôn ngoan hiện nay. Ví dụ, trong suốt quá trình này, những kẻ thủ cựu tồn tại lâu đã đầu tư tiền bạc của họ như thế nào? Không đi sâu vào chi tiết, bạn có thể tự học hỏi bằng cách đọc sách của họ. Họ mua vào các công ty có sự minh bạch từ nhiều thập kỷ nay, các công ty mà các nhà đầu tư này hiểu rõ chúng đang bán những gì và chúng đã tạo ra lợi nhuận như thế nào.

Các nhà đầu tư khôn ngoan này đã tránh được các sản phẩm đầu tư "mới". Ít nhất, họ dò xét những ý tưởng đầu tư mới nhất và lớn nhất này với rất nhiều hoài nghi.

Có thể bạn cảm thấy quá choáng ngợp và thấy mình không có kinh nghiệm trong lĩnh vực này, do đó không tự mình phân biệt được sự khác biệt giữa đầu tư (hoặc ý tưởng kinh doanh) lành mạnh với đầu tư (hoặc ý tưởng kinh doanh) tồi tệ. Đừng sợ. Trong chương tiếp theo, chúng ta lại học hỏi sự khôn ngoan của Solomon liên quan đến việc sử dụng các cố vấn đầu tư một cách khôn ngoan. Thậm chí, trong trường hợp cần tìm một nhóm tư vấn, chúng ta cũng cần có nhận thức thật sáng suốt. Ơn Chúa, chúng ta có một người thầy tuyệt vời luôn sẵn sàng giúp đỡ chúng ta đi đúng con đường của mình.

Hãy tự hỏi mình

1. Những người cố vấn của mình, những người mà mình rất kính trọng, có tham gia chương trình đầu tư mà mình đang định tham gia không?

2. Chương trình đầu tư (hay cơ hội kinh doanh) này dường như chỉ hơi quá tốt một chút có phải không?

3. Mình được người ta nói cho biết là chương trình này khá dễ chịu, không biết có đúng không?

4. Chương trình đầu tư hoặc ý tưởng kinh doanh này đã có lâu chưa?

5. Mình cảm thấy điều này giống như một phương thức mới/sáng tạo để cố gắng giành được thắng lợi trên thị trường, không biết có phải không?

Những việc cần làm một cách khôn ngoan

1. Hãy dành thời gian để xem xét các quyết định của bạn. Đặt ra các câu hỏi cho chính mình và cho những người "biết tuốt".

2. Chủ nghĩa hoài nghi có thể là một đồng minh rất mạnh.

3. Đừng sợ phải là một người hoài nghi về tài chính.

4. Khi thấy các cơ hội mới có vẻ thú vị, hãy dùng phương pháp thử-và-đúng cho an toàn hơn. Trước khi đầu tư vào một cái gì đó mà không có hồ sơ theo dõi, hãy quyết định xem bạn có đủ khả năng để mất tiền không đã nhé.

LỜI KHUYÊN CỦA NGƯỜI XƯA

CÁCH NGÔN 28:19 - Người trồng cấy trên đồng ruộng của mình sẽ có dư thừa thức ăn, còn người theo đuổi mộng tưởng sẽ dần dần lâm vào cảnh đói nghèo.

CÁCH NGÔN 14:15 - Một người đơn giản thì tin vào bất cứ điều gì, còn người thận trọng suy nghĩ trong từng bước đi của họ.

CÁCH NGÔN 22:3 - Một người thận trọng nhìn thấy nguy hiểm thì tìm nơi ẩn nấp, người tuềnh toàng vẫn cứ đi theo nó và khổ sở vì nó.

CÁCH NGÔN 1:19 - Đó là kết cục của tất cả những người chạy theo thành quả phi nghĩa [lòng tham]; nó lấy đi mạng sống của những người tham lam.

IV. NHỮNG VỊ CỐ VẤN CỦA NHÀ VUA

Abidan đến sớm. Lần này, cậu được dẫn đến chỗ có một cái hiên. Mặc dù, cho đến giờ cậu đã đến cung điện vài lần, nhưng cậu vẫn cảm thấy như bị lạc bởi cái qui mô rộng lớn và phức tạp của nó. Cung điện này, như tất cả mọi người ở Jerusalem đều biết, không chỉ có một tòa nhà. Có bốn công trình chính tạo nên cung điện của nhà vua. Abidan chưa nhìn thấy nơi nào có nhiều phòng và các khu vực phụ trợ như thế.

"Hôm nay chúng ta lại đến Điện Chầu ạ?" Abidan hỏi viên quan hầu cận ra đón cậu mỗi lần cậu đến.

"Không". Viên quan hầu không nói gì nữa, và Abidan nghĩ rằng sẽ thiếu khôn ngoan khi nài ép con người này.

Kẻ hầu người hạ đi lại rất nhẹ nhàng. Có mấy người đàn ông mặc áo choàng đắt tiền đi ngang qua. Abidan cố hết sức để tránh tiếp xúc bằng mắt với họ. Con trai của một người thợ mộc không có quyền nhìn những người quan trọng như thế.

Abidan đi sau viên quan hầu ba bước, cho đến khi ông ta dẫn cậu đến một bức tường ở ngoài nhà. Song cửa sổ là lưới mắt cáo làm bằng gỗ tuyết tùng, khiến nó trông giống như vách ngăn. Viên quan hầu mở hai cánh cửa gỗ cao và dày, Abidan thấy mình đã lại ở bên ngoài. Tòa kiến trúc nằm trước mắt cậu bé khiến cậu nín thở.

Lần đầu tiên khi cậu gặp vua Solomon, nhà vua đứng trong khoảng sân nhỏ có ghế đá và đài phun nước. Abidan tin rằng cái sân đó là một trong những cái sân đẹp nhất mà cậu từng thấy - cho đến nay.

"Nhà vua đang ở chỗ cái hiên kia. Đừng đến gần Người khi Người chưa cho gọi nhé. Cậu có hiểu không?"

"Vâng, cháu hiểu."

Viên quan hầu ra hiệu cho Abidan bước qua ngưỡng cửa.Khi cậu làm xong, viên quan hầu đóng cửa lại. Abidan đứng một mình, giữa những cột đá cao có những chiếc xà to bằng gỗ tuyết tùng gác ngang qua. Phía bên kia là một chiếc hồ bơi không sâu lắm nhưng to và dài, đang phản chiếu ánh sáng lấp lánh. Có mấy con chim đang uống nước ở mép hồ. Một con công đang đi tha thẩn, cứ như thể nó là chủ nhân của tất cả mọi thứ trong tầm nhìn của nó. Có một bức tường cao bao quanh khu vực này, được xây bằng ba hàng đá lớn đẽo bằng tay và trên mặt tường có các xà lớn bằng gỗ tuyết tùng.

Abidan từ từ đi qua khoảng sân trống. Cậu có thể ngửi thấy vị ngọt của không khí đẫm hương thơm của các loài hoa. Abidan cảm thấy như thể cậu đang ở trong Vườn địa đàng.

Giữa các hàng cột có lát những phiến đá phẳng, rộng, màu trắng, tạo thành một bề mặt bằng phẳng cho người đi bộ.

Abidan nhướng mắt rồi nhìn chăm chăm suốt hàng hiên dài. Cuối hàng hiên là một kiến trúc có mái che, và ở trung tâm của nó có một chiếc ghế lớn, giống như ngai vàng, nhưng

được thiết kế đơn giản hơn. Solomon đang ngồi trên ngai vàng. Xung quanh ông là ba người đàn ông: hai người ít tuổi hơn cha của Abidan và một người trông có vẻ đã già.

Cậu bước lại gần hơn vài bước. Abidan có thể nghe thấy giọng nói của họ nhưng không nghe rõ lời. Người đàn ông lớn tuổi hơn rất sôi nổi, đang chỉ tay vào hai người kia. Solomon nghiêng người về phía trước, chăm chú lắng nghe người đàn ông lớn tuổi đó.

Abidan dừng lại, cậu không muốn đến gần khi chưa được truyền gọi. Lời cảnh báo của viên quan hầu vang lên trong tai cậu. Tuy nhiên, cậu cảm thấy thật mâu thuẫn. Cậu có nghĩa vụ đến gặp nhà vua và không muốn bị coi là đến muộn, nhưng cũng không muốn làm gián đoạn công việc của ông. Cậu quyết định đứng trong tầm nhìn của nhà vua, nhưng không dám cử động để khỏi làm mất sự chú ý của Solomon đối với công việc ông đang làm. Cậu đã chọn sự kiên nhẫn.

Đầu Solomon hết xoay bên này lại xoay sang bên kia, cậu lắng nghe những người đàn ông ở phía trước. Hai người đàn ông trẻ tuổi đứng bên phải, còn người đàn ông cao tuổi đứng bên trái nhà vua. Cuối cùng, nhà vua nhìn lên và nhìn vào mắt Abidan. Nhà vua đứng dậy, nói câu gì đó với ba người đàn ông, ra hiệu cho họ tránh sang một bên, rồi bước ra khỏi khu vực có mái che để đi vào con đường có mái vòm. Ông chưa đi được ba bước thì những người hầu đã xuất hiện cùng với những đĩa thức ăn và các chai nước uống. Ba người đàn ông tự ra lấy đồ ăn.

"Ta đã khiến con phải chờ đợi sao, Abidan?"

"Chỉ một chút thôi ạ, thưa Đức Vua. Con thấy là Người đang rất bận."

Solomon cười khúc khích. Đây là lần đầu tiên Abidan thấy ông cười như vậy, "Đúng, có nhiều điều khiến ta phải chú ý."

"Những người đàn ông kia có vẻ đang cãi lộn. Đức Vua đang xử vụ tranh chấp này ạ?" Cậu dừng lại, sau đó nhanh chóng nói thêm, "Đức Vua có cho phép con hỏi không ạ?"

"Con sẽ là người quan sát, Abidan ạ, và kỹ năng đó sẽ giúp con rất tốt."

"Cảm ơn Đức Vua."

"Nhưng con cũng đoán sai rồi."

"Sai ạ?"

Solomon đặt một tay lên vai cậu bé và dẫn cậu đi dọc con đường lát đá giữa các hàng cột. "Họ có một tranh chấp, nhưng không giống như tranh chấp con đã nhìn thấy hôm trước. Họ làm việc cho ta."

"Con hiểu ạ."

"Chưa hiểu đâu, nhưng con sẽ hiểu." Solomon tới chỗ hồ bơi đang phản chiếu và ngồi bên mép hồ. Abidan cùng ngồi với ông. "Con chú ý đến điều gì ở ba người đàn ông kia?"

"Một người trông đã già, còn hai người kia trẻ hơn."

"Trông đã già ư?" Solomon liếc nhìn lên con đường và nhìn chằm chằm về phía người đàn ông nọ. "Đúng, ông ấy trông già vì một lý do - ông ấy đã già rồi."

"Con không có ý không tôn trọng ông ấy đâu ạ," Abidan nói.

"Ông ấy rất tự hào về tuổi tác của mình, cũng đáng thế. Tên ông ấy là Jada, và ông ấy là một trong những kiến trúc sư chính của ta. Con đã nghe nói về kênh dẫn nước mà ta đang xây dựng chưa?"

"Rồi ạ, thưa Đức Vua. Ai ở đất nước này cũng đều biết rồi ạ."

"Jada được giao nhiệm vụ xây dựng nó. Hai người đàn ông kia là trợ lý của ông ấy."

"Nhưng mà, họ đang tranh luận với ông ấy?"

"Họ rất đam mê công việc họ đang làm. Kênh dẫn nước sẽ vẫn còn đó rất lâu sau khi tất cả chúng ta đã về với tổ tiên của mình."

Abidan nhìn chằm chằm xuống đất. Ý nghĩ về thời đại sau khi vua Solomon chết đi khiến cậu cảm thấy buồn bã.

"Enosh và Shobi có một ý tưởng mới về cách mở rộng một thung lũng nhỏ. Họ muốn thay đổi đường đi của kênh dẫn nước này. Jada cho rằng đó là một quyết định tồi. Ta đã đồng ý với Enosh và Shobi, nhưng Jada nói rằng ta đã sai lầm."

Tiết lộ của nhà vua khiến Abidan ngạc nhiên. "Ông ấy nói với Người là Người đang sai lầm ư? Đức Vua là người khôn ngoan nhất trên cõi đời này mà."

"Con cho rằng một người khôn ngoan luôn luôn đúng, phải không, Abidan?"

Abidan nhận ra giọng điệu này. Bài học hôm nay đã bắt đầu. Sau một lúc suy nghĩ, cậu nhận ra bài học đã bắt đầu từ lúc cậu đến đây. "Con luôn nghĩ như vậy, thưa Đức Vua."

"Một người khôn ngoan là người biết lắng nghe sự khôn ngoan khác chứ không phải sự khôn ngoan của mình. Jada đã cho ta những lời khuyên tốt trong những năm qua."

"Nhưng thưa Đức Vua, Người nói rằng Người đã đồng ý với hai người kia cơ mà."

"Ta đã nói như thế, Abidan ạ, nhưng ta đã học được một số điều. Những gì ta đang nói với con là bí mật.Con không được nhắc lại những lời đó. Ta có thể tin con không?"

"Có ạ."

"Thay đổi kế hoạch đã lập cho việc xây dựng con kênh có nghĩa là nó phải cắt qua nhà cửa của rất nhiều người. Chúng ta sẽ phải mua số đất đó. Enosh và Shobi có những người thân trong gia đình sẽ được hưởng lợi từ việc bán nhà. Không nghi ngờ gì nữa, một số lợi nhuận đó có thể vào tay Enosh và Shobi."

"Vậy là, họ sẽ giàu lên."

"Đúng."

Abidan suy nghĩ một lúc. "Họ đã khuyên Người làm một việc gì đó chỉ có lợi cho họ?"

"Không phải chỉ có lợi. Có một số ý khôn ngoan trong lời đề nghị của họ, nhưng động cơ của họ không có lợi gì đối với việc xây dựng thành công một con kênh. Trước khi ta biết về kế hoạch của họ, ta tin rằng họ đã đưa ra một lời khuyên khôn ngoan. Sau đó, Jada đã đến với ta. Con có học hỏi được gì từ chuyện này không?"

"Đừng bao giờ nói dối Đức Vua."

Một lần nữa, Solomon lại cười khúc khích. "Rất đúng, nhưng câu trả lời của con còn thiếu. Hãy nhớ câu cách ngôn này: ‘Các kế hoạch thất bại vì thiếu cố vấn, nếu có nhiều cố vấn thì các kế hoạch đó sẽ thành công.’" [Cách ngôn 15:22].

Abidan để những lời này từ trong tâm trí của mình tuôn ra: "Người khôn ngoan biết rằng có thể tìm thấy sự khôn ngoan trong lời khuyên của người khác."

"Con đang dần dần giỏi lên trong lĩnh vực này đấy, Abidan ạ. Con nói đúng, nhưng còn nhiều điều nữa. Hãy nhớ rằng, Enosh và Shobi đã khuyên ta, và lời khuyên của họ lúc đầu dường như rất đúng đắn."

"Nhưng Người đã biết rằng họ đã có lợi lộc gì đó qua lời khuyên mà họ đưa ra."

"Chính xác. Jada đã cho ta lời khuyên tốt và động cơ của ông ấy là vì sự thành công của dự án của chúng ta, không phải điều gì khác. Ta trả tiền hậu hĩnh cho ông ấy làm việc. Ông ấy không cần phải lừa ta."

"Thưa Đức Vua, thế thì lời khuyên sẽ tốt nhất khi nó xuất phát từ một người khôn ngoan và không tham lam."

"Đúng. Người khôn ngoan học hỏi từ những người mà anh ta có thể tin tưởng đã, sau đó mới lắng nghe lời khuyên." Solomon đứng lên. "Ta phải quay lại rồi."

"Thưa Đức Vua, con có thể hỏi là, chuyện gì sẽ xảy ra với Enosh và Shobi?" Abidan cảm thấy cái nhìn của Solomon xuyên suốt người mình.

"Không gì cả."